در این مقاله می خواهیم درباره انواع گره فرش کاشان و ایرانی جدا از تولید فرش ماشینی و فرش ماشینی کاشان به همراه نکات بسیار جالب و خواندنی صحبت کنیم که شما می توانید در ادامه آن را مشاهده و مطالعه کنید . انواع و اقسام گره ها در فرش ایرانی در مناطق متعدد از شیوه های متفاوت برای بافت فرش استفاده می کنند و این فرش ها دارای بافت متفاوتی از فرش ماشینی می باشند . این تفاوت در انواع گره ایرانی نیز مشهود است و به وضوح می توان تشخیص داد . هر منطقه با توجه به سابقه خود در بافت فرش شیوه ای متفاوت ممکن است در گره زنی فرش داشته باشد و برای بافت فرش عالی و مناسب از گره خاصی استفاده کند که به آن خواهیم پرداخت . تراکم هر گره و ظرافت گره ها بیانگر این است که میزان مرغوبتی و کیفیت فرش به چه میزان خواهد بود . این موضوع به این معناست که هرچه تعداد گره ها افزایش یابد فرش پرتر و کیفیت آن بالا تر خواهد بود .

انوع گره ها در فرش ایرانی

انواع گره در فرش ایرانی به چهار دسته گره ترکی و همچنین گره فارسی ، گره تقلبی و گره هنری تقسیم بندی می بشود که توضیح هر کدام از این گره های برای تولید فرش درجه یک به صورت زیر می باشد.

1 – گره ترکی

خامه فرش در این گره ، به دور تار زیر و رو گره می خورد که دارای چند نوع است که به آنها اشاره داریم : گره ممتاز ، گره معمولی ترکی که می توان گفت به گره خوابیده یا گره استاندارد نیز معروف می باشد ، گره برعکس که به آن گره برجسته نیز می گویند و انواعی از گره ترکی در تولید فرش خوب می باشد .

2 – گره فارسی

این گره دور یک تار گره می خورد و از پشت تار دیگریی بیرون آمده که مطابق با جهت در دو نوع دسته بندی می شود : گره فارسی راست به چپ و گره فارسی چپ به راست و برای بافت انواع مختلفی از فرش ها به کار میرود .

3 – گره تقلبی

همانطور که میتوان از نام این نوع گره فهمید باید گفت که در اصل گرهی وجود ندارد . دوام گره تقلبی همانند گره فارسی نیست و ارزش فرش را پایین آورده و کیفیت آن را زیر سوال میبرد چون چگالی فرش را تغییر می دهد . موارد دیگر گره ها عبارتند از : گره کمانشیب ، جفتی بافتی ، گره تقلبی یو شکل و گره هنری که به توضیح گره هنری برای تولید فرش عالی می پردازیم .

4 – گره های هنری

گره های هنری گره هایی هستند که در تابلو فرش با کیفیت استفاده می شوند و طبق نیاز ، هرکدام متفاوت هستند که آن ها را نام می بریم : گره اسپانیولی ، گره هنری تک تار یا پیچشی ، گره قرضی ، گره آویز ، گره دو رنگ ، گره سنه ، گره برعکس و گره مغلوب انواعی از گره های هنری استفاده شونده در صنعت تابلو فرش هستند .

گره های متداول برای فرش درجه یک

به طور کلی فرش های ایران دارای دو گره ترکی و گره فارسی می باشند که در ادامه این متن به بررسی هر گره می پردازیم. توجه داشته باشید که برای فرش کاشان نیز از این گره ها استفاده شده است.

گره ترکی در فرش

برای انتخاب مبدا گره ترکی انتسابی به آبادی قیورد و سنه داده شده است که در این مورد دلایل و مدارک زیادی برای اثبات این امر در دسترس نیست . آبادی قیورد سابقه ای طولانی در حوزه قالیبافی و فرش دارد اما این مورد نمی تواند مدرک مهم ی برای انتساب گره ترکی به این آبادی باشد . اگر نمی دانید باید بگوییم که قالی ها و قالیچه در مناطق شیروان ، گنجه ، قفقاز ، تبریز ، هریس و انواعی از فرش های عشایر فارس با گره ترکی بافته می شوند و هنوز دلیل محکمی وجود ندارد برای انتساب مبدا گره ترکی به روشتای قیورد . چون این گره ها در مناطق ترک تبار و ترک نشین کاربرد دارد و استفاده می شود بهتر است که نام گره ترکی را برای آنها منصوب بدانیم .

طرز عمل گره ترکی در قالیبافی

گره ترکی روی دو تار زیر و رو به کار می رود . این مورد بدین گونه است که قالیباف خامه را در دست چپ خود می گیرد و به صورت خط صاف و عمود بر روی تار زیر وروی قالی قارا میدهد . هر یک از دو سر خامه که توسط قالیباف به صورت عمود برروی تار های زیر و رو قرار گرفتند اکنون دو سر آنها به پشت یکی از تار ها می رود و پس از پیچیدن به دور تار هااز بین هرکدام از آنها بیرون آمده و بهسمت قالیباف بیرون میاید . گره ترکی که به گره متقارن نیز معروف است بیشتر با کمک قلاب انجام می گیرد و نسبت به سایر بافت هایی که با گره ای دیگر صورت می گیرد محکم تر است . گره ترکی همانطور که گفتیم در مناطق ترک نشین مثل ترکیه ، جمهوری آذربایجان ، آذربایجان ایران و همدان وعشایر فارسبه کار می رود اما در کل دنیا کمتر از این گره استفاده می شود و بیشتر مخصوص فلات ایران است . 

گره فارسی در فرش

گره فارسی نام دیگری نیز دارد که آن را سنه نیز می نامند . این گره بیشتر در بین فارسی زبانان ایرانی و مرکزی نشینیان از جمله کاشان ، اصفهان ، اراک ، مشهد ، بیرجند ، نایین ، کرمان و قم به کار می رود . حال جالب اینجاست که خود سنندجی ها از گره ترکی برای بافت قالی استفاده می کنند . اگر نمی دانید باید بگوییم که سنه از سنندج گرفته شده است . فرش ها و قالیچه های سنندجی کردباف بر خلاف تصور عمومی از بافت گره ترکی استفاده می کنند . پس می توان نتیجه گرفت که نام گذاری گره فارسی به گره سنه منطقی و معقول نیست ، فقط می توان تنها تصور کرد که این نتیجه سیر تاریخ و مهاجرت اقوام به مناطق دیگر بوده است و باعث ایجاد برخی از پدیده ها شده است .

طرز عملک گره فارسی ( نامتقارن ) یا سنه در قالیبافی

این گره از جمله گره های فرش کاشان است که در گره فارسی که به گره نامتقارن و همچنین گره سنه نیز معروف است بدین صورت عمل می شود که خامه توسط قالیباف به دور یک تار می پیچد و سر دیگر آن از پشت تار بعدی یا دومی آزاد می گذرد . بدین طریق که قالیباف ابتدا مقداری از خامه را از توپک قسمت می کند ( جدا می کند ) و در حالیکه چاقوی فارسی را در دست خود خود دارد با انگشت سبابه و میانی دست چپ ابتدای خامه جدا شده را نگه می دارد . بعد از این در مرحله بعد وسیله سر انگشت سبابه یک جفت چله را جلو میاورد و در ضمن اینکه حدود دو سانتی متر خامه از بین دستان بیرون آمده است ان را از پست چله اولی رد می کنند و پس از خم کردن سر خامه آن را از روی چله بعدی یا چله دومی به طرف عقب یا پشت چله عبور داده و از بین دوتار به سمت روی فرش جلو می کشد و کاملا پایین میاورد . گره فارسی یا گره متقارن بیشتر در شهر های کاشان ( عرضه کننده و تولید کننده فرش کاشان از کارخانجات فرش کاشان ) ، اصفهان ، قم ، نایین ، مشهد و بیرجند کاربرد دارد و در بین قالیبافان این مناطق برای بافت فرش با کیفیت استفاده می شود .